The Man Who Shot Liberty Valance (1962) - Recensie
Doorheen deze throwback-reeks hebben we met Butch Cassidy and the Sundance Kid en Sergio Leone’s Once Upon A Time In The West toch al eens een blik geworpen op enkele van de bekendste Westerns uit de filmgeschiedenis. Maar als we het hebben over Westerns, moeten we het natuurlijk ook hebben over de Amerikaanse regisseur John Ford. De regisseur, die ook bekend was buiten het genre met bijvoorbeeld literaire verfilmingen, begon al in 1917 aan zijn lange carrière, en maakte verschillende westerns doorheen zijn leven. De bekendste zijn bijvoorbeeld Stagecoach uit 1939, of The Searchers uit 1956 met John Wayne. Ford maakte in zijn films graag gebruik van filmen op locatie en lange shots, waarmee personages werden geframed voor een immens en ruw terrein, met de bekende acteur John Wayne als één van zijn grootste sterren. In 1962 kwam op 22 april één van Ford’s laatste en misschien wel bekendste westerns uit, The Man Who Shot Liberty Valance. Het verhaal draait rond een senator die terugkeert naar een westernstadje voor de begrafenis van een oude vriend, en daar tegen enkele journalisten begint te vertellen over het verhaal van zijn afkomst. Net als in vele andere John Ford film wordt er een hoofdrol vertolkt door de western-acteur John Wayne, die in deze film vervoegd werd door James Stewart, een andere grote naam uit het Hollywood van de jaren zestig.
Bij een eerste blik op The Man Who Shot Liberty Valance vallen direct twee zaken op: de film is in zwart-wit, en opvallend on-Ford. Kleurenfilm was op dat moment al lang aanwezig in de filmindustrie. Eerst via manueel inkleuren van de filmstroken, en daarna met technieken zoals Technicolor. Toch koos Ford ervoor om deze film in zwart-wit te filmen, iets dat volgens de regisseur zelf een veel grotere kennis vereiste om goed te doen, en veel beter zou zijn voor het verhaal dat hij hier wou vertellen. Anderzijds krijgen we hier ook niet de gebruikelijke grote landschappen, met een film die voornamelijk in en rond studio’s is gefilmd. Ford had natuurlijk zijn creatieve redenen, met The Man Who Shot Liberty Valance dat een iets meer realistisch verhaal is tegenover zijn vorige westerns. Maar de voornaamste reden zal waarschijnlijk de beperking van de budgetten bij Paramount op dat moment zijn geweest, waardoor het filmen ter plaatse niet per se mogelijk was. De combinatie van deze twee gegevens, het zwart-wit en het voornamelijk filmen in studio, werken eigenlijk perfect samen voor deze film. Zoals Ford ook zei gaf het zwart-wit de gewenste sfeer die een kleurenfilm niet zou kunnen brengen, maar waardoor je ook niet echt merkt dat de setting vrij beperkt is.
Naast de interessante technische aspecten achter The Man Who Shot Liberty Valance, is het ook een film die zich qua verhaal wat afzet van de rest. Hoewel de film zeker wat spannende scenes bevat kan het zeker geen actiefilm genoemd worden, met een verhaal dat soms eerder tegen een politieke thriller aanleunt. Verwacht in The Man Who Shot Liberty Valance niet het ene geweerduel na het andere, en grote achtervolgingen op paard met kogels die rondom de oren van de personages vliegen zijn hier ook afwezig. Met James Stewart’s Ransom Stoddard als centraal personage heeft de film eigenlijk een opvallend pacifistische boodschap, in een historisch toch zeer gewelddadige setting. Als advocaat heeft hij het niet zo op het gebruik van geweren om problemen op te lossen, een mening die recht tegenover John Wayne’s Tom Doniphon staat. Met een film die voor het grootste deel als flashback werkt, vertelt het verhaal de betekenis van Doniphon voor de andere personages. Het lijkt de bedoeling dat wij als kijker uiteindelijk ook moeten opkijken naar deze persoon, maar hierin faalt men toch. Tegenover Stoddard ziet Doniphon eruit als een fosiel, die te veel vasthangt aan een oude manier van denken, maar ook een driftbui krijgt als hij de vrouw die hij wil niet krijgt. In plaats van naar hem op te kijken, blijft de film achter met eigenlijk maar een zielig personage.
Natuurlijk is The Man Who Shot Liberty Valance geen film zonder problemen. Als western uit de jaren zestig bevat het zeker de gebruikelijke hoeveelheid seksisme en racisme. Vele mensen zouden correct zeggen dat zwarte mensen in die tijd inderdaad niet in bars binnen mochten en “boy” genoemd werden door hun “meesters”, en dat vrouwen geen stemrecht hadden en enkel zei gezien werden in een “vernederende” rol als serveerster. Maar dat betekent niet dat die beelden nog eens versterkt moeten worden. Pompey, de zwarte man die voor Doniphon werkt, werd nog altijd afgebeeld als de gehoorzame slaaf die niet voor zichzelf kan denken, en de vrouwen deden zelfs geen moeite deden om hun mindere rechten tegen te spreken. Anderzijds is ook de wat bizarre casting van James Stewart en John Wayne. Beide acteurs waren op dat moment al ver in de vijftig, wat perfect paste voor de “hedendaagse” scenes, maar niet per se voor de flashbacks van vijfentwintig jaar geleden. Door het zwart-wit zou het zogezegd niet al te veel opvallen, maar ze zien er nog altijd geen dertig uit.
Als leek in de wereld van westerns, is The Man Who Shot Liberty Valance tot nu toe één van mijn favorieten. Het verhaal, gebaseerd op een boek van Dorothy M. Johnson en geadapteerd door James Warner Bellah en Willis Goldbeck, loopt verrassend vlot met een speelduur van ongeveer twee uur. Anderzijds vertrouwd het ook niet puur op actie, met het geweld dat ten dienste staat van een veel breder verhaal rond verandering in het wilde westen, hoe iemand voor zichzelf opkomt, en de nalatenschap van gebeurtenissen. Het acteerwerk is ook zeer goed, zonder de houterige manier van doen die nog al eens terug te vinden is in oudere films. The Man Who Shot Liberty Valance straalt een zekere maturiteit uit van John Ford en zijn twee hoofdrolspelers die uiteindelijk zorgt voor een sterke film die negenenvijftig jaar later nog altijd voor een aangename kijkervaring zorgt.
★★★1/2
The Man Wh Shot Liberty Valance is nu te bekijken via iTunes en Google Play
