From Russia With Love (1963) - Recensie

Als twintiger is mijn kennis van de James Bond-franchise voornamelijk gedefinieerd door de Pierce Brosnan en Daniel Craig films die in de bioscoop te zien waren sinds de jaren negentig tot nu. Met de grote variatie die deze films in de aanbieding hadden, van de doldwaze, onrealistische, stripboekachtige actie in de jaren negentig tot de meer realistische verhalen van de laatste jaren, was de nood om verder terug te gaan in tijd niet per se aanwezig. Maar de laatste jaren begint het toch wat te kriebelen om deze vierde grootste franchise ter wereld, met ondertussen zevenentwintig films, verder te ontdekken. De throwback van deze week geeft dan ook een goede mogelijkheid om toch eens te kijken naar de oorsprong van de James Bond film. In 1961 hadden producenten Albert R. Broccoli en Harry Saltzman samen de rechten op de boeken van Ian Fleming gekocht, en vervolgens de studio Eon Productions opgericht om films te produceren. Al een jaar later kwam de eerste film Dr. No uit met gemengde kritische reacties, maar wel met financieel succes. Nogmaals een jaar later kwam op 8 april 1963 uiteindelijk From Russia With Love in de bioscopen, de film die de populariteit van de franchise pas echt op gang zou trekken.

Net als voor Dr. No, de eerste adaptatie van een Ian Fleming boek, werd From Russia With Love geregisseerd door Terence Young, die met onder andere de 1965 film Thunderball in totaal drie Bond-films zou regisseren. Het script werd geschreven door de legendarische schrijver Richard Maibaum, die uiteindelijk een hand zou hebben in dertien James Bond films, met Johanna Harwood en Berkely Mather als uncredited bijdragers. Net als Young en Maibaum keerde ook acteur Sean Connery terug in de rol van James Bond, een rol die hij in totaal zes keer keer zou vertolken. In het verhaal van From Russia With Love mengt James Bond zich vrijwillig in een moordcomplot met een naïeve Russische overloopster om een door S.P.E.C.T.R.E. gestolen Sovjet-coderingsapparaat terug te krijgen. De rol van de Russische “Bond-girl” wordt vertolkt door de Italiaanse Daniela Bianchi, met de S.P.E.C.T.R.E. handlanger vertolkt door Robert Shaw, met wie Connery later nog eens zou samenwerken in Robin and Marian. Daarnaast zijn er ook nog hoofdrollen voor Pedro Armendáriz als Ali Kerim Bey, zijn laatste rol voor zijn dood, en Lotte Lenya als de S.P.E.C.T.R.E. agente Rosa Klebb.

From Russia With Love begint eigenlijk fantastisch, met die misleidende scene en de valse James Bond die zelfs mij liggen had. Hiermee is de toon van spionage en misleiding voor een film als dit dan ook direct gezet. Samen met de scene rond de schaker en daarna de meeting met Blofeld, krijgen we zo een korte, maar krachtige introductie tot S.P.E.C.T.R.E., waar we op dat moment natuurlijk nog maar weinig over weten. De film houdt zo nog altijd de grote mysteries achter de organisatie verborgen, want Blofeld zien we nooit helemaal, maar alles dat je moet weten is direct duidelijk. Toch is deze opening niet honderd procent ideaal voor het vervolg van de film. Als kijker weten we op dat moment natuurlijk meer dan Bond, met name wat het plan is en wie de slechteriken zijn, wat Bond er tijdens de film bij momenten vrij dom doet uitzien. Anderzijds zijn er zo ook geen geheimen die Bond samen met het publiek kan onthullen, toch wel een belangrijk punt in de latere films. Het zorgt er dan weer voor dat je als kijker wat minder actief bezig bent met het verhaal. Maar hoe interessant het begin van de film ook mag zijn, het midden van de film is traag en passief.

Terwijl de Bond-films vanaf de jaren negentig uitpuilde van de actiescenes en intrigerende mysteries, is From Russia With Love voor het grootste deel een vrij passieve film. De ontmoeting met M en de gadget-inspectie met Q zijn veelbelovend, maar daarna valt alles wat stil. Bond volgt zijn plaatselijke contact Ali Kerim Bey voornamelijk rond en is constant met vrouwen bezig in plaats van zich te focussen op zijn job. Als er dan ook iets mis gaat, krijgt de vrouw uiteindelijk de schuld. Als hij toch wat actie tegenkomt, schiet hij gewoon wat kogels rond in zijn typische Bond-stijl. Maar het is voornamelijk het seksisme dat hier naar boven komt drijven. Al in de intro was dit meer dan duidelijk, met enkel close-up beelden van een vrouwenlichaam met wat tekst over geprojecteerd. Maar wat het echt seksistisch maakt, is de behandeling van de vrouwelijke personages doorheen de film. In conversatie met Bond is het enige waar ze over willen praten dat ze seks met hem willen hebben, en daarnaast behandelt Bond ze ook zo door ze constant op het achterwerk te slaan.

Heel deze film toont voornamelijk een slecht beeld van mannen in het algemeen. In de scenes waar ze de audio-opnames van Bond beluisteren, zijn enkele functionarissen ronduit denigrerend tegenover Moneypenny, aangevuld met het enge beeld van deze volwassen mannen die zitten te grinniken als Romanova maar bezig is dat ze seks wil met Bond. En dan vergeet ik nog vele andere momenten doorheen de film. Nochtans is dit allemaal niet verrassend. De Bond-franchise is al langer bekend als de de filmfranchise met de grootste hoeveelheid misogynie doorheen haar geschiedenis. Toch is het een schok om het zo expliciet te zien, en met zo’n grote focus dat het lijkt alsof het eigenlijke verhaal bijna bijzaak is.

Het is moeilijk om Bond impressionant te noemen doorheen een groot deel van From Russia With Love. Pas tegen het einde van de film begint hij wat meer op de James Bond te lijken die we kennen, en komt het verhaal echt op gang. De vechtscene zonder geluid in de trein met Robert Shaw’s Red is fantastisch in haar uitvoering, en samen met de ontsnapping daarna lijkt de film meer op de dynamische, fast-paced spionagefilms sinds de jaren negentig. Toch is ook dit van korte duur. De laatste tien minuten tonen een enorme haast om het verhaal af te ronden, maar tegelijkertijd proberen ze er toch nog zoveel mogelijk in te proppen. Eerst is er het gevecht met S.P.E.C.T.R.E. tussen de boten, waar de film perfect mee had kunnen afronden, maar dan duwt men er toch nog een gevecht met Lotte Lenya’s Rosa Klebb in, een slordige paar minuten die op zich al verre van impressionant zijn.

Als fan van de Bond-films van de laatste jaren, en iemand die optimistisch is over een diversere en vrouwvriendelijke toekomst voor de franchise, was dit niet bepaald een fantastische film. From Russia With Love heeft zeker goede elementen, maar de zwakkere elementen wegen toch wel zwaar door. Het seksisme loopt de spuigaten uit, en de pacing is niet bepaald perfect met dat gehaast einde. Connery heeft wel de postuur en aanwezigheid van een James Bond, maar hij doet hier te weinig om mij echt te overtuigen. Wat mij toch intrigeert over deze film, en de hele Bond-franchise in haar geheel, is de wereld die er wordt opgebouwd. In From Russia With Love is dit voornamelijk met de aanwezigheid van S.P.E.C.T.R.E., en nu niet direct die van James Bond. Zal ik dus ook de rest van de Bond-franchise nog bekijken? Waarschijnlijk wel, want de wereld is fascinerend, maar mijn verwachtingen zijn toch wel serieus bijgesteld.

★★1/2

From Russia With Love is nu te bekijken via iTunes en Google Play