Throwback - 2001: A Space Odyssey
Een goede twee jaar geleden vierden we de vijftigste verjaardag van één van de meest iconische films uit de geschiedenis. 2001: A Space Odyssey was speciaal voor deze gelegenheid voor korte tijd opnieuw te zien in de bioscopen. Jammer genoeg heb ik twee jaar geleden deze ervaring compleet aan mij voorbij laten gaan. Hoewel ik al snel spijt had van mijn beslissing, heb ik in de daaropvolgende jaren de film nog altijd niet opgezet, hoogstwaarschijnlijk omdat met het meesterwerk van Stanley Kubrick toch wel heel wat verwachtingen komen kijken. Maar nu, op deze tweede april, ga ik toch eens de kans grijpen om dit stukje filmgeschiedenis aan te kruisen in de bucketlist.
Voor zij die de film nog niet gezien hebben, het "verhaal" draait rond de ontdekking van een mysterieus artefact op de maan waarna er een missie richting Saturnus vertrekt om de origine ervan te achterhalen. Dit alles gebeurt met behulp van de supercomputer HAL 9000. Het lijkt een zeer simpel verhaal maar de film is dat allesbehalve. Terwijl een hedendaagse film een zeer chronologische aanpak zou hebben, of alleszins een zekere cohesie tussen de verschillende delen van de film, koos Kubrick hier voor een heel andere aanpak. De film bestaat uit drie grote verhaallijnen die in een zekere chronologie geplaatst zijn en met elkaar verbonden staan. Bij elke andere film zou ik gezegd hebben dat 2001 cohesie mist, geen gestructureerd verhaal heeft, en het gewoon moeilijk maakt. Waarom doe ik dat dan niet? De film is wel degelijk zo maar het zet je ook aan tet nadenken. Het verhaal bevat geen antwoorden en bij vele aspecten van de film moet je eigen fantasie de gaten opvullen.
2001: A Space Odyssey is dan ook een baanbreker op vlak van de ruimtefilm. Negen jaar voor de eerste Star Wars en Star Trek films, de originele Star Trek serie was echter wel al op tv, wist Kubrick de ruimte al op een unieke manier in beeld te brengen. Vergelijken is echter moeilijk want net als Star Wars en Star Trek creëerde 2001 haar eigen genre binnen de filmwereld. Hoewel haar invloed al altijd voelbaar was, is dit de voorbije jaren volgens mij nog duidelijker geworden. Films als Interstellar, Arrival of Ad Astra, lenen veel van hun visuele en verhaaltechnische aspecten van hun voorgangster. De vaak sinistere orchestrale muziek hoor je vaak terugkomen, maar ook het strategische gebruik van stiltes. Ook de manier waarop je vaak zelf gaten moet invullen komt terug, al niet in de hoeveelheid als bij 2001. Maar het is vooral de visuele elementen die bij films als Interstellar en Ad Astra terugkomen. Allemaal bevatten ze een soort strakke, realistische omgeving waarin de ruimte heel abstract wordt weergeven, vol kleuren en mysterieuze fenomenen.
Hoewel ik schrik had na de vele getuigenissen over de film, vond ik het toch een aangename kijkervaring. Er werd vaak gewaarschuwd dat 2001: A Space Odyssey heel abstract en lang kon zijn, en daardoor vaak als saai wordt bestempeld. De lengte en de abstracte natuur van de film zag ik eerder als DE typerende aspecten van de film. Ik voelde dat Kubrick een bepaalde sfeer wilde creëren die enkel bereikt kon worden met deze instrumenten. Ik hield bijvoorbeeld van de klassieke muziek doorheen het verhaal, gecombineerd met de vele stiltes, die van de film een bijna religieuze ervaring maakte. Toch kan ik niet zeggen dat ik mij geamuseerd heb, maar het is dan ook geen film niet daarvoor gemaakt is. Het is een ervaring die je moet doen nadenken over de toekomst en wat er niet allemaal kan bestaan in het universum. Dat is zeker het effect dat de film moet gehad hebben in 1968, en een effect dat de film zelfs nu nog met zich meebrengt, ook al is het aanbod van gelijkaardige verhalen fel gestegen.
Wat mij nog het meeste verbaasd over deze film, is misschien wel de kwaliteit vergeleken met het jaar dat de film uitkwam. Het acteerwerk is is zeer dynamisch voor de periode aangezien dat ik vind dat films uit de jaren zestig nog altijd zeer houterig kunnen zijn. Het niveau van de productie staat echter boven alles, bijvoorbeeld de ruimteshots waar het niet lijkt alsof er een model voor een schilderij bengelt. De manier waarop deze film is in elkaar gezet, van de sets tot de visuele effecten, is wat 2001: A Space Odyssey werkelijk uniek maakt en is het aspect van de film dat mij het meeste aantrok. Uiteindelijk blijft het een heel zware film die misschien niet voor iedereen is. Zelfs voor mij, die niet na een half uur in slaap viel, gaat het nog enkele jaren duren voor het meesterwerk van Kubrick opnieuw op mijn tv te zien is.
Nu te zien op Netflix